Biografi Saiyid Muhammad Saiyid Zainal Abidin al-Aidrus
11:12
Manuskrip karyanya yang terawal ditulis pada tahun 1250 H/1834 M, tentang sanad Dalail al-Khairat. Manuskrip-manuskrip yang lain ialah: mengenai hadis memakai serban, ditulis tahun 1267 H/1850 M, Salasilah Ratib al-Haddad, ditulis tahun 1267 H/1850 M.
Karya beliau yang paling terkenal Kanz al-Ula, sebuah manuskrip judul ini, tetapi tidak lengkap, telah penulis serahkan kepada Pusat Manuskrip Melayu Perpustakaan Negara Malaysia (PMMPNM).
Manuskrip itu adalah tulisan tangan nenek penulis, Hajah Wan Siti Saudah binti Sheikh Abdullah al-Fathani, yang diselesaikan salinannya tahun 1324 H/1906 M. Salinan tersebut diberi bernombor kelas MS 1101. Karya beliau yang terkenal pula ialah Jauhar as-Saniyah, belum diketahui di mana manuskripnya tersimpan. Keseluruhan karya beliau dalam senarai penulis sebanyak 11 judul.
Ulama Terengganu yang kedua pada peringkat ini ialah Saiyid Ahmad bin Saiyid Muhammad al-Aidrus, digelar dengan Tukku Melaka, gelar yang lain ialah Tuan Saiyid Embun Terengganu. Manuskrip terawal yang telah dijumpai bertarikh 1256 H/ 1840 M, judul Terjemah Muqaddimah dan Doa Dalail al-Khairat, koleksi Muzium Islam Pusat Islam Malaysia.
Manuskrip yang tersebut adalah asli tulisan tangan beliau. Manuskrip asli tulisan tangan beliau yang ditemui pula ialah Al-Fawaid fi ash-Shalat wa ‘Awaid, diselesaikan pada malam Sabtu, bulan Safar, 1264 H/1847 M. Tukku Melaka sendiri menyerahkan manuskrip karyanya itu kepada Sheikh Muhammad bin Ismail Daudi al-Fathani, diserahkan pula kepada Sheikh Ahmad bin Muhammad Zain al-Fathani untuk ditashih dan diterbitkan berupa cetakan.
Manuskrip tersebut pernah penulis miliki berupa pusaka dan kemudian diserahkan kepada PMMPNM. Dicatat dengan nombor kelas MS 1103. Karya Tukku Melaka yang ditulis agak akhir dapat dimasukkan ke dalam kategori peringkat ketujuh, ialah Hidayat al-‘Awam fi Bayan Hukm Syarb ad-Dukhan, diselesaikan tahun 1293 H/1876 M, membicarakan haram tembakau.
Manuskrip judul ini hanya ditemui sebuah sahaja, berupa salinan yang dilakukan di Sungai Cincin, Selangor. Manuskrip tersebut tersimpan di Muzium Islam Pusat Islam Malaysia.
Karya Tukku Melaka yang terakhir judul Kumpulan Wirid dan Doa, diselesaikan tahun 1295 H/1878 M. Keseluruhan karya Tukku Melaka dalam senarai penulis ada tujuh judul.
Ulama Terengganu yang ketiga dalam peringkat ini ialah Haji Mahmud bin Muhammad Yusuf bin Abdul Qadir, berasal dari Kemaman, Terengganu, meninggal dunia di Kampung Pusin, Yala. Memulakan kariernya di Sungai Tok Gali, Pujut, Patani, tahun 1235 H/1819 M (membuat salinan sebuah kitab perubatan. Salinan tersebut ada dalam simpanan PMMPNM nombor kelas MS 1292. Salinan beliau yang terakhir tahun 1291 H/1874 M, judul Kanz al-Minan karya Sheikh Daud bin Abdullah al-Fathani. Manuskrip mengenai ini juga dalam simpanan PMMPNM nombor kelas MS 1240.
Ulama yang berasal dari Minangkabau yang muncul dalam Peringkat Keenam ialah Sheikh Ismail bin Abdullah al-Minankabawi dan Sheikh Muhammad Shalih bin Muhammad Murid Rawa. Karya Syeikh Ismail Minangkabau yang ada dalam senarai saya sebanyak sembilan judul.
Di antaranya yang ada disebut tarikh selesai penulisan ialah Ar-Rahmat al-Habithah fi Zikr Ism az-Zat wa ar-Rabithah, diselesaikan tahun 1269 H/1825 M, Nazhm as-Silsilah, diselesaikan tahun 1270 H/1854 M. Manuskrip mengenai ini ada dalam simpanan penulis.
Sebuah manuskrip mengenai Tarekat Syaziliyah karya Sheikh Ismail Minangkabau tersimpan di Muzium Islam Pusat Islam Malaysia. Manuskrip berbentuk syair dalam bahasa Arab tersimpan di PMMPNM. Karya beliau yang lain yang cukup terkenal ialah Kifayat al-Ghulam.
Karya Sheikh Muhammad Shalih Rawa yang telah dijumpai ada empat buah; semuanya ditulis tahun 1272 H/1855 M. Yang terpenting di antaranya Fath al-Mubin, syarah hadis 40 Imam Nawawi yang disyarah dalam bentuk fiqh.
Ulama yang berasal dari Sambas, Kalimantan Barat yang hidup dalam Peringkat Keenam ialah Sheikh Ahmad Khatib bin Abdul Ghaffar al-Sambasi (wafat 1280 H/1863 M atau pendapat lain 1289 H/1872 M). Karya beliau hanyalah yang berupa imlak kepada murid-muridnya, judul Fath al-'Arifin yang sangat popular di kalangan pengikut Tarekat Qadiriyah dan Tarekat Naqsyabandiyah dunia Melayu.
Antara yang sempat diterbitkan atas tashih dan usaha Sheikh Ahmad bin Muhammad Zain al-Fathani ialah yang berasal daripada imlak kepada Sheikh Muhammad bin Ismail bin Abdur Rahim al-Bali. Tarikh naskhah 1295 H/1878 M, cetakan pertama di Matba'ah al-Miriyah al-Kainah Makkah tahun 1305 H/1887 M.
Ada lagi manuskrip yang lebih awal yang tidak sempat diterbitkan berupa cetakan iaitu imlak kepada Haji Muhammad bin Sheikh Abdus Samad al-Kalantani, tarikh 1294 H/1877 M.
Manuskrip ini telah menjadi milik PMMPNM yang diperoleh daripada penulis. Penulis pula memperolehnya daripada pusaka peninggalan Sheikh Ahmad bin Muhammad Zain al-Fathani.
Karya Sheikh Ahmad Khatib Sambas yang lain ialah Fatwa Perihal Jum’at. Manuskripnya ada dalam simpanan penulis.
Salah seorang murid Sheikh Ahmad Khatib Sambas yang terkenal ialah Sheikh Nawawi al-Bantani, yang digelar oleh Syeikh Ahmad bin Muhammad Zain al-Fathani dengan Imam Nawawi Tsani. Ulama yang berasal dari Banten, Jawa Barat itu penulisannya dalam dua peringkat, iaitu Peringkat Keenam dan Peringkat Ketujuh.
Oleh sebab lebih banyak karya yang dihasilkan dalam Peringkat Keenam, maka dimasukkan ke dalam Peringkat Keenam ini. Karya beliau semuanya ditulis dalam bahasa Arab melebihi 100 judul, tetapi dalam senarai penulis hanya 44 judul sahaja.
Karya terawal yang telah ditemui judul Targhib al-Musytaqin, diselesaikan tahun 1284 H/1867 M. Bererti beliau mula masuk ke medan penulisan dalam usia 54 tahun kerana beliau lahir tahun 1230 H/1814 M. Bererti pula beliau menghasilkan karya melebihi 100 judul itu diselesaikan dalam jangka waktu 30 tahun kerana Sheikh Nawawi al-Bantani wafat tahun 1314 H/1897 M.
Karya terakhir yang terdapat kenyataan tahun yang telah dijumpai ialah Nashaih al-‘Ibad, diselesaikan hari Khamis, 21 Safar 1311 H/1893 M. Oleh sebab masih banyak karya Sheikh Nawawi al-Bantani yang belum dijumpai dan banyak juga karya yang tidak terdapat kenyataan tahun selesai penulisan, maka tahun berapa sebenarnya beliau mulai melakukan penulisan dan tahun terakhir penulisan belum diketahui dengan pasti.
Hidup sezaman dengan Sheikh Nawawi al-Bantani ialah Saiyid Utsman Betawi, yang terkenal sebagai Mufti Betawi. Penulisan dilakukan dalam Peringkat Ketujuh dan Kelapan. Karya pertama muncul dalam kategori Peringkat Ketujuh, iaitu Jawaz Ta’addud al-Jum’ah, diselesaikan tahun 1286 H/1869 M.
Karya yang terakhir yang diketahui tahun selesai penulisan termasuk dalam kategori Peringkat Kelapan, iaitu Taftih al-Maqalatain, diselesaikan tahun 1313 H/1895 M. Karyanya terdiri beberapa bahasa iaitu Arab, Melayu Betawi, Sunda dan Jawa. Karya beliau dalam senarai penulis ada 36 judul, sedangkan karya keseluruhan difahamkan sebanyak 109 judul.
Seorang ulama Sumbawa yang barangkali sebaya umur dengan Sheikh Nawawi al-Bantani dan Saiyid Utsman al-Batawi ialah Sheikh Muhammad Zainuddin bin Muhammad Badawi al-Sumbawi. Karyanya tidak dapat dipastikan apakah termasuk dalam kategori Peringkat Ketujuh atau pun Peringkat Kelapan kerana karya-karya yang telah dijumpai tidak terdapat catatan tahun selesai penulisan.
Karya-karya ulama Sumbawa ini yang telah diketahui ialah Siraj al-Huda dan Minhaj al-Salam, kedua-dua banyak kali diterbitkan dan masih beredar di pasaran kitab. Karyanya berjudul Tuhfat al-Qudsiyah sampai sekarang masih belum dijumpai.
Keturunan Sheikh Muhammad Arsyad al-Banjari yang berpindah ke Kedah mendapat zuriat yang menjadi ulama ada beberapa orang, di antara mereka ada menghasilkan karya. Dalam kategori peringkat keenam ialah Syeikh Muhammad Thaiyib bin Syeikh Mas’ud al-Qadhi al-Banjari.
Dua buah karya beliau yang telah dikenalpasti, iaitu Miftah al-Jannah dan Bidayat al-Ghilman fi Bayan Arkan al-Iman. Tarikh selesai penulisan Miftah al-Jannah terdapat tiga maklumat yang berbeza-beza. Cetakan Matba’ah al- Miriyah Mekah tahun 1321 H dinyatakan bahawa selesai mengarang tahun 1247 H, cetakan tahun 1328 H dinyatakan selesai pada 16 Syawal 1255 H, cetakan Matba’ah Mustafa al-Baby al-Halaby Mesir tahun 1342 H, dinyatakan diselesaikan pada 16 Syawal 1274 H.
Barangkali yang betul bahawa Miftah al-Jannah itu diselesaikan tahun 1274 H/1867 M. Adapun Bidayat al-Ghilman, diselesaikan tahun 1297 H/1819 M. Sebuah manuskrip judul ini tersimpan di Muzium Islam Pusat Islam Malaysia nombor kelas MI 49.
Ulama yang berasal dari Kelantan pula yang dapat dimasukkan ke dalam kategori peringkat keenam ada dua orang, iaitu: Haji Ahmad bin Muhammad Yusuf bin Abdul Halim. Manuskrip karyanya ialah Durr al-Hisan, diselesaikan tahun 1282 H/1868 M, tersimpan di Muzium Islam Pusat Islam Malaysia, nombor kelas MI 725.
Manuskrip karya beliau yang lain, yang membicarakan fiqh, judul tidak jelas, diselesaikan tahun 1287 H/1870 M, tersimpan di PMMPNM nombor kelas MS 780.
Seorang lagi ulama Kelantan ialah Haji Abdus Samad bin Muhammad Shalih, yang lebih popular dengan sebutan Tuan Tabal. Sebahagian besar karyanya dapat dimasukkan ke dalam kategori Peringkat Keenam dan ada di antaranya diselesaikan dalam kategori Peringkat Ketujuh.
Karya-karya Tuan Tabal ialah: Munabbih al-Ghafilin, diselesaikan tahun 1285 H/1868 M, diikuti dengan Jala' al-Qulub, diselesaikan tahun 1287 H/1870 M. Kedua-duanya membicarakan tasauf. Manuskrip Jala’ al-Qulub tersimpan di PMMPNM nombor kelas 557.
Karya-karya Tuan Tabal yang lain ialah Kifayat al-‘Awam, diselesaikan tahun 1295 H/1878 M. Manhat al-Qarib adalah karya Tuan Tabal yang paling tebal daripada karya-karyanya yang lain.
sumber
0 comments